Bir önceki yazımızda “Paragrafta Düşünceyi Geliştirme Yolları” konusunu işlemiştik. Paragrafta anlam konusu ise bu başlık altında incelenecektir.
PARAGRAFTA ANLAM
Türkçe sınavlarında paragraf bilgisi soruları sınavın en önemli kısmını oluşturur. Bu soruları doğru yanıtlayabilmek için paragrafın anlamını, konusunu ve özelliklerini iyi kavramak gerekmektedir.
Anlatılmak istenen düşünceyi, çeşitli anlatım biçimleri kullanarak açıklayan cümleler topluluğuna paragraf adı verilir. Paragrafı oluşturan cümleler kendi içerisinde anlamlı ve tutarlı olmak zorundadır. Ayrıca bir yazıda paragraflar birbirlerini tamamlayıcı yapıdadırlar. Paragrafta anlam konusu dört başlık altında incelenir. Bunlar;
- Paragrafta Konu
- Paragrafta Başlık
- Ana Düşünce
- Yardımcı Düşünce
1) Paragrafta Konu
Paragrafın ana konusunu oluşturan kavram, duygu, olay veya düşüncedir.
Paragrafın konusu “Paragrafta ne anlatılmaktadır?” sorusu sorularak bulunabilir.
Sınavlarda paragrafın konusuna dair sorulan sorular genellikle aşağıdaki gibi ifade edilir;
- Bu parçada anlatılmak istenen konu aşağıdakilerden hangisidir?
- Yazıda aşağıdakilerden hangisi üzerinde durulmaktadır?
- Yukarıdaki paragrafta aşağıdakilerden hangisi bahsedilmiştir?
Bununla ilgili birkaç örnek verelim;
Örnek-1
1967’den 2018’e kadar kendime mutlak çizgiler ile sınırlanmış bir alan aradım şiirde. Yalnız benim olan, başka hiç bir şaire benzemeyen bir şiir oluşturmaya çalıştım. Beğendiğim şairler vardı elbette; ama daha başından itibaren şairin çırağı olmamayı seçtim.
Yukarıdaki parçada, şairin anlatmak istediği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hayalcilik
B) Özgünlük
C) Şairlik
D) Öykücülük
Örnek-2
Dil, insanların malı değildir, onların istemesi ile bozulmaz ya da şu bu
biçimi almaz. Dil, toplumun içinde benimsediği bir uzlaşma aracıdır.
Dile yeni giren sözcüklerin kaderi toplumun ortak bilincine bağlıdır. Dolayısıyla ne önerilirse önerilsin bir kelime toplumda bulunan bireylerin ortak onayını almadıysa tutunamaz, yok olur. Eğer toplumun onayını almışsa artık dilin ortak malı olur.
Yukarıdaki parçada aşağıdakilerden hangisi tartışılmaktadır?
A) Toplumun bilinci
B) Dilin toplumdaki yeri
C) Dilin gelişimi
D) Yeni kelimelerin yaşamasının neye bağlı olduğu
2) Paragrafta Başlık
Başlık, yazıda belirtilen ana düşüncenin, konunun kısa ve öz bir biçimde belirtilmesidir. Bir yada birkaç kelimeden oluşur. Başlık ve konu, ana düşünce birbirleri ile uyumludur, biri bulunduğunda diğeri kolaylıkla bulunur.
Örnek – 3
Sözü dallandırmak, gereksiz yere uzatmak yoktur onda. Ne denilecekse kısa ve öz bir biçimde söyler. Ancak cümleleri bir araya geldiğinde anlamında derinlik, üzerinde durmak, uzun uzun düşünmek gerekir.
Bu paragraf için aşağıdakilerden hangisi en doğru başlık olur?
A) Cümlenin Kuralları
B) Konu bütünlüğü
C) Düşünmenin Önemi
D) Özlü Anlatım
3) Ana Düşünce
Parçanın yazılış amacına ana düşünce denir. Kısaca, yazarın okuyucu kitleye vermek istediği mesajdır. Ana düşünce, yazıda geçen bir ya da daha çok yargının tümünü kapsayan ana yargıdır. Genellikle paragrafın ilk ya da son cümlesinde ifade edilir. Ana düşünceyi bulmak için “Bu parça neden yazılmıştır?” sorusu sorulur. Ana düşünce istenen sorular sınavlarda genellikle şu şekilde sorulur:
- Bu parçada anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?
- Yukarıda parçada aşağıdakilerden hangisi vurgulanmaktadır?
NOT: Ana düşünce, paragrafın içinde tek bir cümlede ifade edilebileceği gibi, paragrafın tamamına da dağılmış olabilir.
Örnek – 4
Bir insanın bilgi ve beceri edinimi okul öncesinde başlar, ömür boyu devam eder. Okul öncesi dönem edinilen birikimler, etkilerini ömür boyu korurlar. İnsan beyni üzerinde yapılan araştırmalarda, öğrenme esnasında beyindeki hücreler arasında yeni bağlar oluşmakta, değişime uğramaktadır. Bundan dolayı, öğrenmenin en etkili olduğu okul öncesi dönemde çocuğun yanlış bilgiler öğrenmesinden kaçınılmalıdır.
Yukarıdaki parçada anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?
A) Hayatın ilk yıllarının öğrenim açısından önemi
B) Beyin ile ilgili yapılan araştırmalar
C) Okul öncesi dönem
D) Ömür boyu öğrenimin önemi
4) Yardımcı Düşünce
Yardımcı düşünce, ana düşünce ile paralel olan, ana düşünceyi kuvvetlendirmeye ve inandırıcı kılmaya yarayan fikirlerdir. Yardımcı düşünce ile ilgili sorulan sorular olumsuz soru köküne sahiptir.
Örneğin;
- Yukarıdaki paragraftan aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?
- Bu parçada aşağıdaki tümcelerden hangisine ulaşılamaz?
- Bu parça için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Bir soru ile devam edelim;
Örnek – 5
O, sabah erken kalkıp yazar kitaplarını. Yazması için belli bir ortama ihtiyaç duymaz. Ama mutlaka, her gün masasının başına oturur yazmak için. Çünkü onun için yazmanın en iyi yöntemi bir önce yazmaya başlamaktır. Yazmaya başladığında düşüncenin zaten aklına geldiğini söyler.
Yukarıdaki parçada sözü edilen sanatçının hangi özelliğine değinilmemiştir?
A) Erken kalıp yazdığına
B) Farklı konular üzerine yoğunlaştığına
C) Yazmak için belli bir ortama ihtiyaç duymamasına
D) Her gün yazdığına
Paragrafta Anlam konusu burada sona eriyor. Bir sonraki konuda görüşmek üzere