YAZIM KURALLARI

        Bir önceki başlıkta “ünsüzlerle ilgili ses olayları” konusunu işlemiştik. Yazım Kuralları konusu ise bu başlık altında incelenecektir. Yazım kuralları ile ilgili olarak, sınavda her yıl ortalama 2 soru çıkmaktadır.

 

 

 

YAZIM KURALLARI

        Türkçede yazım kuralları, genel olarak 8 alt başlıkta incelenmektedir. Bunlar;

• Büyük harflerin yazımı
• “-de” nin yazımı
• “-mi”nin yazımı
• “-ki” nin yazımı
• İkilemelerin yazımı
• Sayıların yazımı
• Kısaltmaların yazımı
• Ayrı ve bitişik yazımlar

 

1) Büyük Harflerin Yazımı

        1) Cümleler her zaman büyük harfler ile başlar. Ancak art arda gelen cümleler birbiri arasında noktalı virgül, virgül veya bağlaç ile bağlanıyorsa, sonraki cümle küçük harf ile başlar.

        2) Özel isimlerin önünde ya da arkasında bulunan lakap ya da unvan sıfatlar büyük harf ile başlar. Örneğin;

• Zeynep Hanım, Mahmut Hoca, Doktor Ahmet bey, Ramazan Efendi, Kemal Paşa vs.

        3) Teyze, hala, amca gibi akraba adları unvan sıfat olarak kullanılıyorsa büyük harfle yazılır.Örneğin;

• Muhitimizde Mehmet Amca’yı tanımayan yoktur.

        4) Göl, Ova, Tepe, Dağ gibi yer adları özel isim ile birlikte kullanılırsa büyük harf ile yazılırlar. Örneğin;

• Konya Ovası, Abant Gölü, Amasra Kalesi vs.

        5) Ülke, il, ilçe, sokak, cadde vs. isimler büyük harfle başlar. Örneğin;

• Almanya, Şırnak, İskenderun, Harman Caddesi vs.

        6) Kuruluş isimleri büyük harfle başlar. Örneğin;

• Ankara Üniversitesi, Adalet Bakanlığı, Yüksek Öğretim Kurumu vs.

        7) Özel isimlere getirilen yer-yön isimleri, getirildiği isimden önce gelirse büyük, sonra gelirse küçük harf ile yazılır. Örneğin;

•  Güney Doğu Anadolu, Anadolu’nun güney doğusu, Batı Ege, Ege’nin batısı

        8) Tarih belirten gün ve ay isimleri büyük harf ile başlar. Örneğin;

• Atatürk, 10 Kasım 1938 Perşembe günü vefat etmiştir.
• Fortnite oyunu, 25 Temmuz 2017 Salı günü piyasaya sürülmüştür.

NOT:  Cümlede verilen gün ve ay isimleri, ancak yanlarında bir sayı kullanılırsa büyük harfle yazılabilir. Örneğin; “Her cuma toplanırız.” cümlesinde sayı kullanılmadığı için “cuma” kelimesi küçük harfle yazılmıştır.

        9) Uzay cisimleri (gezegenler, yıldızlar) coğrafi terim anlamı ile kullanılırsa büyük harfle, değilse küçük harf ile başlar.

• Dünya ile Ay arasındaki mesafe yaklaşık 384.000 km’dir.
• Bana dünyaları verseler yine de bu teklifini kabul etmem.

        10) Dergi, gazete, kitap, roman vs. isimler büyük harfle başlar.

• Halit Ertuğrul’un “Ateşte Açan Çiçekler” isimli kitabı, kendisine çıkış yolu arayan insanların karşılaştığı olayları konu almaktadır.
• “Hürriyet Gazetesi”, 1 Mayıs 1948 yılında yayın hayatına başladı.

        11) Din, dil, dini mezhep ve bayramlar her zaman büyük harf ile başlar. Örneğin;

• Japonca, Hristiyan, İslam, Ulusal Egemenlik Ve Çocuk Bayramı, Şeker Bayramı, Sünnilik vs.

 

NOT: Özel adlara getirilen çekim ekleri üst kesme işareti ile ayrılır. Ancak yapım eklere birleşik yazılır. Örneğin;

• Türkiye’ye iyi ki gelmişiz.
• Norveçli turistler bu yıl ülkemizi tercih etti.

 

Örnek – 1

---

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı mevcuttur?

A) Sınav sonuçları ağustos’ta belli olacak.
B) Bugünlerde kafam çok karışık.
C) Artık herkes interneti kablosuz kullanmaya başladı.
D) 19 Nisan 2020 tarihinde askere gideceğim.
E) Arkadaşlarla Ulus’ta buluşacağım.

 

Cevabı Göster

---

 

 

Örnek – 2

---

(I) Önümüzdeki nisan ayında yapılacak olan fuara katılacağız. (II) Fuarda insan hayatını kolaylaştıracak yeni tarım ürünlerini tanıtacaklar. (III) 12 Nisan 2021 Pazartesi Günü yapılacak olan bu fuara katılmayı sabırsızlıkla bekliyoruz. (IV) Bu fuar sayesinde şirketimiz gelecekteki ürün yelpazesini artırmayı hedeflemekte. (V) Ürünleri ne kadar iyi analiz edersek rakiplerimizden o kadar ileride olacağız.

Yukarıdaki paragrafta numaralandırılmış cümlelerden hangisinde bir yazım yanlışı vardır?

A) I
B) II
C) III
D) IV
E) V

 

Cevabı Göster

---

 

2) “-de” ekinin yazımı

        Türkçede “-de” eki  bağlaç ve hal eki olmak üzere iki farklı şekilde kullanılır. 

a) Bağlaç olan “-de”

        Kullanıldığı kelimeye ek olarak başka şeylerin de olduğunu belirtir. Bağlaç olan “-de”, cümleden çıkarıldığı zaman cümlenin anlamı bozulmaz ancak anlamca daralma yaşanır. 

        Bağlaç olarak kullanılan “-de” eki her zaman ayrı yazılır. Kelimeye “dahi, ek olarak, bile” gibi anlamı verir.

• Sinemaya o da geliyor.
• Ben de sınava gireceğim. 
• Bu işe sen de elini koydun.

        Bağlaç olan “de” eki hiçbir zaman ünsüz sertleşmesine uğramaz. Örneğin;

• Erkut da o filme gitti.
• Bu listeye ek olarak terlik de alman gerekli.

Yukarıdaki cümlelere dikkat edersek, ek çıkarıldığında cümlenin anlamını kaybetmediğini görürüz.

b) Hal eki olan “-de”

        Hal eki “de” her zaman birleşik yazılır. Kullanıldığı cümlede “bulunma” anlamı katar. Hal eki, cümlede zaman veya yer anlamı dakatabilir. Eğer “-de” cümleden çıkartılırsa, cümlenin anlamı bozulmaya uğrar. Ünsüz sertleşmesine bağlı olarak “-te, -ta” olarak sertleşebilir. Örnek verelim;

• Romanda derinlik göremedim.
• Sence bende eksik olan nedir?
• Yarın Ahmet’te buluşalım.

Yukarıda belirtilen cümlelerde “de” ekini çıkardığımız taktirde cümlenin anlamı bozulmaktadır.

 

ÖNEMLİ NOT: Çıkarımlardan da anlaşıldığı gibi, eğer “de” eki, cümleden çıkarıldığında anlam bozulmuyorsa bağlaç, bozuluyorsa hal eki olarak kullanılmıştır.

 

ÖRNEK – 3

---

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı mevcuttur?

A) Altın gününde siz de toplanalım.
B) Buluşmaya sen de gel.
C) Uzun süredir Siirt’te yaşıyor.
D) Arkadaşında mı kalacaksın?
E) Bu kadar zamandır neredeydin?

 

Cevabı Göster

---

 

3) “-ki” ekinin yazımı

        “-ki” eki dilimizde üç farklı şekilde kullanılır. Bunlar;

• Sıfat yapan “-ki”
• İlgi zamiri “-ki”
• Bağlaç olan “-ki”

 

a) Sıfat yapan “-ki”

        Sıfat yapan “-ki” eki kelimeye bitişik olarak yazılır. Cümleden çıkarılırsa anlam bozulur. Genel olarak “-de” eki ile birlikte “-deki” şeklinde kullanılır. Örneğin;

• Romandaki karakter çok iyi işlenmiş.
• Balkondaki saksıları içeri alalım.
• Dünkü yaşananlar hala aklımdan çıkmadı.

Yukarıdaki cümlelerde “-ki” eki, bulunduğu kelimeyi sıfat yapmıştır.

 

b) İlgi Zamiri “-ki”

         İlgi Zamiri olarak “-ki” eki de cümleye bitişik yazılır. Zamir olarak kullanıldığı için, her zaman bir ismin yerine geçer. Eğer cümleden çıkarılırsa cümlenin anlamında bozulma olur. “-ın, im” eklerinden sonra gelir. Örneğin;

• Senin aracın pahalı, benimki ise ucuz. (benim arabam)
• Bence bu firmanınki daha iyi. (firmanın ürünü)
• Kıyafet güzel ancak seninki daha güzel. (senin kıyafetin)

 

c) Bağlaç olan “-ki”

        Birbirleri ile alakalı cümleleri ya da sözcükleri bağlayan ek olarak kullanılır ve ayrı yazılır. Ancak “Halbuki, sanki, belki, çünkü, oysaki” gibi kalıplaşmış sözcükler bitişik olarak yazılabilmektedir. Bağlaç olan “ki” eki açıklama anlamı taşır. Eğer cümleden çıkarılırsa, cümlenin anlamında bozulma görülmez. Yüklemden ve çekimli fiilden sonra geirse her zaman bağlaç olur. Örneğin;

• Sen ki neleri başardın, bunu mu başaramayacaksın?
• Duydum ki tatile gitmişsin.
• O bunu halledebilir mi ki?

 

Örnek – 4

---

Aşağıdaki cümlelerinde hangisinde yazım yanlışı vardır?

A) O beni duyabilir mi ki?
B) Bunu kabul edemem çünkü prensiplerimle uyuşmuyor.
C) Oradaki şahıs bana el kaldırdı.
D) Bizimki sizin evden daha güzel.
E) Kendini öyle zorladıki kan şekeri bir anda düşüverdi.

 

Cevabı Göster

---

 

4) Ayrı ve Bitişik Yazımlar

     a) Şekil, anlam ve tür bakımından değişikliğe uğrayan sözcükler birleşik yazılır;

• Aslanağzı, kadınbudu, ustabaşı, başkent vs.

     b) Yer isimleri birleşik yazılır;

• Gaziantep, Şanlıurfa, Dörtyol vs.

     c) Belirsizlik bildiren sözcükler birleşik yazılır;

• Birdenbire, hiçbir, biraz, birkaç, birçok, 

NOT: Dilimizde “şey” kelimesi daima ayrı yazılır.

     d) Birleşik fiillerde ses düşmesi ya da ses türemesi oluyorsa kelimeler bitişik, olmuyorsa ayrı yazılır;

• Zannetmek, kaybolmak, süregelmek  (ses düşmesi ve türemesi var)
• Dua ettin, arz etim, yardım etti, sağ ol (ses düşmesi ve türemesi yok)

     e) Kurallı birleşik fiiller (yaklaşma, süregelen, yeterlilik fiilleri) bitişik yazılır;

• düşeyazdı, donakaldı, duruverdi, yapabilmek, düşünebilmek vs.

 

Örnek – 5

---

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır?

A) Üzerindeki işi hemen hallediverdi.
B) Sınav başlar başlamaz soruları çözmeye başladım.
C) Başkentte bugün hava yağışlı görünüyor.
D) İnşaattan düşen parça yüzünden adam öle yazdı.
E) Sana verilen bu görevi başarabilir misin?

 

Cevabı Göster

---

 

5) “-mi” ekinin yazımı

        “-mi” eki her zaman edat olarak kullanılır. Eklendiği kelime ile her zaman ayrı yazılır. Örneğin;

• Bana yardım edebilir misiniz?
• Dün sana verdiğim romanı okudun mu?
• Sabah oldu mu sporumu yaparım.
• Kötü mü kötü bir koku yayıldı.

NOT: “-mi” edatı, “-de” ve “-ki” bağlaçları ile birlikte özel adlara geldiğinde kesme işareti ile ayrılmaz, direk ayrı yazılırlar. Örneğin;

DOĞRU	YANLIŞ
Mehmet mi geldi?	Mehmet’mi geldi?
Emre de katılacak.	Emre’de katılacak.

 

6) Sayıların Yazımı

     a) Sayılar yazıyla yazıldığında rakam bildiren her kelime ayrı olarak yazılır;

• Testin her bölümünde yirmi beş adet soru mevcuttur.

NOT: Çek ve senetlerde sayıların hepsi bitişik yazılır;

• Yirmiüçbinsekizyüzseksen

     b) Rakam ile yazılmış sayılara gelen ekler kesme işareti ile ayrılır;

• Amasra Genelgesi 22 Haziran 1919′da yayınlanmıştır.

     c) Rakamın ardından gelen ek, rakamın okunuşu ile uyumlu olarak yazılır;

8’inci	sekiz – inci
2’nci	iki – nci
7’nci	yedi – nci

 

Örnek – 6

---

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır?

A) YDS, düşünüldüğü kadar zor bir sınav değildir.
B) Sonuçlar 27 Mart 2020’de akşam saatlerinde yayınlanacak.
C) Aklından 2’den 7’ye kadar bir sayı tut.
D) Koşuda 6’ıncı geldi.
E) Kırk bir kere maşallah.

 

Cevabı Göster

---

 

7) İkilemelerin Yazımı

     a) İkilemeler daima ayrı yazılır;

• Sabah sabah bu ne ses böyle.
• Evi baştan başa temizledi.
• Şarıl şarıl su sesi geliyor dışarıdan.

ÖNEMLİ NOT: İkilemeler ile pekiştirmeli sözcükler çoğu zaman karıştırılmaktadır. İkilemeler ayrı yazılırken pekiştirmeli sözcükler bitişik yazılır. Örneğin;

• Toprak kupkuru olmuş.
• Yapayalnız kaldı bu hayatta.
• Evini tertemiz yaptı.

     b) İkileme yapılan sözcüklerin arasında noktalama işareti bulunamaz;

• Bu yaptığına konu, komşu ne der? (yanlış kullanım)
• O gece yaşananları az-çok anımsıyorum. (yanlış kullanım)

 

Örnek – 7

---

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı mevcuttur?

A) Görüşmeyeli aşağı yukarı beş yıl oldu.
B) Onun yaptıklarını bana tek, tek anlatacaksın.
C) Şu hayatı dolu dolu yaşayamadı.
D) O ki ne yollardan geçti.
E) Selim de bize katılacaktı.

 

Cevabı Göster

---

 

8) Kısaltmaların Yazımı

        Bir söz öbeğinde geçen kelimelerin baş harfleri ile kısaltma yapılırsa tüm harfler büyük harfle yazılır, ancak sözcüğün ya da sözcüklerin sadece bir kısmı ile kısaltma yazılırsa küçük harf ve sonuna nokta kullanılır;

• YÖK, AB, TDK, TRT, doç. dr., yard. vs.

NOT: Kısaltmaların ardından kullanılan ekler, kısaltmanın açınımına değil, kısaltmanın kendisine uygun olarak ve kesme işareti ile yazılır;

• Bugün AB’ye başvurmamızın 15’inci yıl dönümü
• Yeni müdür olarak TRT’ye atandı.

 

Örnek – 8

---

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı yoktur?

A) Sonuçları ÖSYM’in sitesinden öğrenebilirsiniz.
B) Aracın içi dop doluydu.

C) Mehmet’ki nerelerden gelip bu makama yükseldi.

D) Hastalığının 3’ncü gününde hayatını kaybetti.

E) Bugün, Malatya Belediye Başkanı olarak TBMM’de konuşma yapacak.

 

Cevabı Göster

---

 

Yazılışı Karıştırılan Bazı Sözcükler

Birebir	Bire bir
Bir çoğu	Birçoğu
YANLIŞ	DOĞRU
Hiçkimse	Hiç Kimse
Ve ya	Veya
Yada	Ya da
Hiç bir	Hiçbir
Birşey	Bir şey
Herhangibir	Herhangi bir
Hiçbirşekilde	Hiçbir şekilde
Hergün	Her gün
Bu gün	Bugün
Bir kaç	Birkaç
Bilir kişi	Bilirkişi
Birden bire	Birdenbire

 

 

Yazım Kuralları konumuz burada bitiyor. Bir sonraki konumuz olan noktalama işaretlerinde görüşmek üzere, hoşçakalın.